Lokman Hekim

Sokaklarda satılan yiyecek ve içecekler özellikle düşük gelirli işçiler ve gençler için ucuz beslenme kaynağıdır. Hindistan, Endonezya, Nijerya ve Peru'da yapılan araştırmalarda sokakta satılan yiyeceklerin önemli miktarda temel gıda maddeleri içerdiği gösterilmiştir. Bu yiyecekler olmasa düşük gelirli bir çok insanın beslenmesi daha da bozulabilir.

Gelişmekte olan bir çok ülkede sokak besin endüstrisi toplam işgücünün % 6-25'ini teşkil eder. Bu endüstri 3. dünyada önemli bir büyüme göstermiştir. Yine de bir çok ülkede otoriteler bunu normal bir sektör olarak görmeme eğilimindedirler. Besin kontrol programları içine bu sektörü katmazlar, hatta engellemeye çalışırlar. Bazı ülkeler ise sektörü tanımaya başlamış ancak düzenleyici yapılar geliştirmemişlerdir.

Sokak yiyeceklerinin güvenilirliği ile ilgili ilkeleri ortaya koymadan önce araştırmalar yapılması gerekir. Her ülkenin sosyokültürel yapısı aynı olmadığı için düzenleyici tek bir protokol veya yasa belirlenemez. Ülkeler veya belediyeler, kendi düzenlemelerini yaparken bazı temel konuları göz önünde tutmalıdır.

Sağlığa Zararları

Sokak yiyeceklerinin patojenik mikro organizmalarla kontaminasyonu bir çok kez rapor edilmiştir. Örneğin Mısır'da yeşil sebzelerden shigella, diğer yiyeceklerden salmonella üretilmiştir. Buna karşılık aynı yörede 5 yıldızı i bir otelde pirinç yemeğinde salmoneıla, 4 yıldızı i bir otelde shigella bulundu. Yine benzeri otellerde sıklıkla staphylococous ve bacillus cereus bulunmuştur. Sokak yiyeceklerinden kaynaklanan çeşitli bakteri enfeksiyonlar ve intoksikasyon olguları olmuştur. Kolera, hepatit A, tifo ve diğer hastalıklar bu tür yiyecekler yoluyla bulaşabilir. Ancak enfeksiyon ve intoksikasyonlardan en çok sokak yiyeceklerinin sorumlu olduğunu gösteren kesin kanıtlar yoktur. Gelişmekte olan ülkelerde epidemiyolojistler bu konu ile ilgili karşılaştırmalı araştırmalar yapmalıdır.

Bazı durumlarda tehlikeli kimyasal maddeler ve katkı maddeleri, bilhassa ruhsatsız renklendirici ve koruyucular sokak yiyeceklerinde bulunmuştur. Bu durum taklitçiliğin yaygın olduğu bazı gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülebilir.

Yol kenarlarında açıkta satılan yiyecekler araç ekzoslarından çıkan kurşun ile kontamine olabilirler. Birçok ülkede havadaki kurşun, besinleri ciddi olarak etkilemek için yeterli düzeyde olmayabilir ama bu konu da üzerinde araştırma yapılmasını gerektirir.

Aşağıdaki konular uygun şekilde izlenip kontrol edilmelidir:

Fiyatları düşük tutabilmek ve rekabet amacıyla, satıcıların gıda yapımında kullandıkları malzeme düşük kalitede olabilir, örneğin yasaklanmış katkı maddeleri içerebilir.

Saklama, hazırlık ve pişirme olanakları yetersiz olabilir.

Yıkama, temizleme, pişirme için kullanılması gerekli su miktarı sıklıkla yeterli değildir. Bir çok satıcılar kapları yıkamak için aynı suyu tekrar kullanırlar.

içme suyu temini zaman zaman mümkün olabilir.

Besinler böcek, kemirici ve kuşlar tarafından zarar görebilir.

Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi için gerekli koşullar olmayabilir.

Sokak satıcıları kişisel hijyen konusunda yeterince eğitimli olmayabilir.

Satıcıların çoğu; fakir, kötü organize olmuş, kendilerini rüşvet isteyenler ve suistimal edenlerden korumaya hazırlıklı değildirler. Daha kuvvetli rakiplerden ve resmi görevlilerin taciz ve suistimalinden korunmaları gerekir. Yine de bir çok satıcı bilhassa kadınlar, hammadde satın almada, pişirme ve bir yiyeceği güvenli ve çekici bir şekilde sunmada deneyimlidirler.

Düzenleme:

Bu konudaki düzenlemelerin temel amacı; güvenilir görece uygun fiyattaki besinin, uygun yerlerde satılabilmesini sağlamak olmalıdır.

Besinin güvenilirliğini sağlamak için her ülke veya yörenin sosyo kültürel durumuna göre hazırlanmış gıda hijyeni ile ilgili kodeks kullanılmalıdır. Bu konu ile ilgili politika belirlemede ve düzenlenecek eğitim programlarında aşağıdaki temel konular göz önünde tutulmalıdır:

-Hammadde ve içerik
-Gıda hazırlama ve satış yeri
-Su
-Atıkların yok edilmesi.
-Besin ile uğraşanlar ve eğitimleri
-Taşıma ve hazırlanan gıdanın depolanması.
-Pazarlama
-Yiyecek satış merkezleri
-Büyük bir halk topluluğu için sokak yiyecekleri