Lokman Hekim

Tuz Nedir? Ne İşe Yarar?

Beyaz kristal hali ile sofralarımızda yer alan tuz kimyasal olarak “sodyum” ve “klor” minerallerinden oluşur. Suda çözünme özelliğine de sahip olan tuz, denizlerde çözünmüş halde, kaya tuzu şeklinde veya göl yataklarında doğal olarak bulunur. Çeşitli işlemlerden geçirilen tuz rafine yani sofra tuzu haline gelir ve tuzluklardaki yerini alır.

Sofra tuzu, insan sağlığı açısından son derece önemlidir. Çünkü vücut sıvılarının basıncını sağlama da sodyum minerali gereklidir.

Sodyum İle Sofra Tuzu Aynı mıdır?

Sofra tuzu ile sodyum her ne kadar aynı olarak düşünülse de aslında farklıdır. Sodyum, sofra tuzunun yapısında yer alan bir bileşiktir ve sofra tuzunun %40’ını oluşturur.

Sofra Tuzu Gerekli mi?

Vücuttaki dengenin sürdürülebilmesi için tuz tüketimi gereklidir. Tuz, içerdiği sodyum ile vücut sıvılarının dengesini ve basıncın devamlılığını sağlar. Potasyum minerali ile birlikte vücutta kendi isimlerini taşıyan sodyum-potasyum adlı pompayı çalıştırarak hücrelerimizin içinde ve dışında yer alan suyun dengeli dağılımında rol oynar.

Gereğinden az sofra tuzu tüketimi, kusma, zihni bulanıklık, ağrılara neden olabileceği gibi sodyum yetersizliği aynı belirtiler ile birlikte solunum yetersizliğine de neden olabilir. Fazla tuz tüketimi ise vücutta ödeme yol açabilir. Ayrıca aşırı tuz tüketimi kan basıncının yükselmesine de neden olabilmektedir.

Tuz ile Tansiyon Arasında Nasıl Bir İlişki Var?

Gereğinden fazla tuz tüketiminin tansiyonu arttırıcı etki gösterdiği bilinir. Fakat bu durum herkes için geçerli değildir. Çünkü sodyum vücutta depolanan minerallerden biri değildir ve fazlası idrar ve ter yolu ile vücuttan atılır. Fakat bazı kişiler sodyuma karşı duyarlı olabilir ve bu bireylerde aşırı tuz tüketimi yüksek tansiyona neden olabilir.

Tuz Yüksek Tansiyonda Tek Düşman mı?

Tansiyonu çok yüksek olan kişilerde tek suçlu tuz değildir. Bu kişilerin tansiyonunun normale döndürülebilmesi için sofra tuzu veya sodyumdan zengin besinlerinde günlük beslenme programında kısıtlanması gerekebilir.

Özellikle hazır besinler başta olmak üzere birçok besin gizli tuz kaynağıdır. Salamura besinler, turşular, tuzu alınmamış peynirler ve zeytinler beslenmemizde yer alan gizli tuz kaynaklarındandır. Bu tür besinlerin yüksek tansiyonlu kişiler tarafından tüketilmemesi uygundur.

KUTU 1: Gizli Sodyum Kaynaklarını Yakından Tanıyın

• Ketçap
• Hardal
• Soya sosu
• Bulyonlar
• Salata sosları
• Kabartma tozu
• Tütsülenmiş yiyecekler
• Teriyaki sosu
• Tuzlu bisküvi ve çörekler

KUTU 2: Sodyumdan Zengin Besinler Nelerdir?

• Dereotu
• Sakatatlar
• Yumurta

Diğer besinlerde değişik oranlarda sodyum içermektedir.

Günlük Tuz Tüketimi Ne Kadar Olmalı?

Sağlıklı bir kişi günde 6 gramdan fazla tuz tüketmemelidir. Bu miktarda tuz; 3 silme çay kaşığı kadar sofra tuzudur. Günlük sofra tuzu tüketimi; gün boyunca yenilen yemeklerden ve ekmeklerden sağlanır. Yani 6 gram tuz sadece (!) tuzluktan karşılanmamaktadır.

Adım Adım Tuz Tüketimini Azaltmak…

Evde:

• Tuzluklar rafa kalksın… Yemeğin tadına bakmadan tuzlu olup olmadığına karar veremezsiniz. Zaten birçok kişi tuzluğu yemekleri beğenmediklerinden ötürü değil, alışkanlıklardan dolayı kullanırlar. Tuzluğu sofranızdan kaldırmanız bile günlük tuz tüketiminizi oldukça azaltacaktır.

• Yemeklere daha az tuz ekleyin… Pişirdiğiniz yemeklere kaşık kaşık tuz eklemenize gerek yok. Tuz kaşığınızı kaldırın ve tüm yemeklere birer tutam eklemek ile yetinin.

• Günlük tuz hakkınızı belirleyin… Tuz tüketiminizi dengeleme konusunda başarısız oluyorsanız, günlük tuz hakkınızı belirleyin. Her sabah bir tabağa 3 silme çay kaşığı tuzunuzu ayırın ve gün boyunca bu tuzu kullanın. Fakat kaçamak yapmamalısınız, bütün yemekleri tuzsuz pişirin, ekmeklerin tuzsuz olanlarını satın alın.

• Her şey tuzsuz diye bunalıma girmeyin, yemeklere lezzet katmayı deneyin… Tuz tüketme alışkanlığından vazgeçmekte zorlanıyorsanız yemeklerinize tat katmak için farklı yöntemlerden faydalanabilirsiniz. Baharatlar ve değişik otlar hem damak tadınızı geliştirmek de hem de tuz alışkanlığınızdan vazgeçmenizde size yardımcı olur.

Alışverişte:

• Etiket okumayı alışkanlık haline getirin… Piyasadaki ürünlerin çoğu sofra tuzu içerdiğinden ötürü, satın almadan önce etiketini kontrol etmenizde fayda vardır. Besin etiketinden besinin sodyum ve tuz içeriğini öğrenebilirsiniz.

• Sodyum kaynakları tuz ile sınırlı değildir… İşlenmiş ürünlerin birçoğu sodyum içeriği olan katkı maddeleri içerir. Sodyum içeriği hakkında tam bir fikir sahibi olabilmek için besin etiketinde içindekiler kısmına dikkat etmeniz gerekir. Besin etiketinde aşağıda adı geçen maddelerden biri veya birkaçı yer alıyorsa satın alacağınız besinin sodyum içeriği zengin olabilir.

Sodyum içerikli maddeler:

• Karbonat
• Kabartma Tozu
• Disodyum fosfat
• Monosodyum glutamat
• Sodyum sitrat
• Sodyum nitrat
• Sodyum sülfit

Dışarıda Yemek Yerken:

• Hangi tür yemeklerin sodyum zengini olduklarını öğrenin… Fast-food besinler sodyum içeriği konusunda başı çeker. Soslar, kızartmalar ve salata sosları fazla miktarda sofra tuzu içerir.

• Sadece tuzluların değil tatlıların da sodyum içeriği olabileceğini unutmayın… Hamur tatlılarının sodyum içerikleri yüksek olabilir. Bu nedenle sodyum içeriği daha düşük olan sorbe, dondurma gibi tatlıları veya taze meyveleri tatlı olarak seçin.

• Balık siparişinizi doğru verin… Restoranda balık siparişi verirken balığın taze mi yoksa tuzlanmış mı olduğunu öğrenin ve siparişinizi bu bilgiye göre verin.

• Garsondan tuzluğu kaldırmasını rica edin… Tuzluk masada bulunduğu sürece sizi cezp ederek kendisine doğru çekebilir. Bu nedenle garsondan tuzluğu kaldırmasını rica edin.

İyotlu Tuz Satın Alın…

İyot yetersizliği dünyada önlenebilir mental geriliğin başlıca sebebidir. Gebe annede iyot yetersizliği; düşüklere ve ölü doğumlara neden olabilir. Büyüme ve gelişme çağında ise bilişsel performansı olumsuz etkiler eğer yetersizlik ciddi boyutlarda ise mental geriliğe neden olur. Normal yetişkinlerde iyot yetersizliği guatr denilen hastalığa neden olabilir.

İyot mineralinin en zengin kaynakları deniz ürünleridir. Ülkemizde deniz ürünlerinin yetersiz tüketildiği göz önünde bulundurulmalı ve yeterli iyot alımını sağlamak için iyotlu tuz kullanılmalıdır. Tuzlara iyot üretim aşamasında eklenmektedir.

Kimler iyotlu tuz kullanamaz? Hipertiroidi hastaları, tedavisi gereği iyot almaması gereken hastalar

Tuz Satın Alırken ve Saklarken Dikkatli Olun

• Kapalı karanlık kutularda satılan tuzları satın alın. Işık alan paketlerde yer alan tuzlarda iyot kaybı gerçekleşir.

• Satın aldığınız tuzun homojenize olmasına yani topak topak olmamasına özen gösterin.
• Tuzluklarınızın şeffaf cam olmamasına özen gösterin.

• Tuzu koyu renkli şişelerde veya ışık geçirmez kutularda serin ve kuru bir alanda muhafaza edin.

• Tuzunuzu saklarken içerisine birkaç adet pirinç ekleyin. Pirinçler nemi çekerek tuzunuzun nem çekmesini önler.