Lokman Hekim

Fastfood alımı veya abur-cubur beslenme alışkanlığı

Abur-cubur beslenme alışkanlığı, günümüz insanının hızlı yaşam temposu nedeni ile doğmuş olup, zamanla büyümüş ve bir endüstri haline gelmiştir. Daha çok gençlerde görülmesine rağmen günümüzde her yaşta yaygınlaşmaktadır. "Fast-food"ların özelliği sahip oldukları yüksek enerjinin % 40-50'sinin yağdan geliyor olmasıdır. Besin değerleri çok düşüktür ve sodyum içeriği yüksek, vitamin A ve kalsiyum açısından fakirdir. Bu tip besin özellikle obezite ve yüksek tansiyon gelişmesine zemin hazırlar. Bir çocuğun sadece bir öğün bu tip diyetle beslenmesi günlük enerji gereksiniminin yarısından fazlasını karşılar. Bu nedenle, fast food tükeminin yeterli ve dengeli beslenme içinde sınırlı tutulması gerekmektedir.

Enerji yoğunluğunun fazla olması yanında hiçbir besinsel değeri olmayan kolalı içecekler yerine süt, ayran ve taze meyva sularının yaygılaştırılması fast food menülerini daha dengeli hale getirir.

Vejetaryanlık

Vejetaryan diyet son zamanlarda yaygınlaşmaktadır. Hızlı büyüme ve gelişme sürecinde olan gençlerde besin gereksinimlerinin çok fazla olduğu düşünülürse gençlerin vejetaryan diyetle beslenmeleri zararlıdır. Vejeteryan diyet vitamin B12, riboflavin, kalsiyum ve çinko alımında yetersizlik ile sonıçlanmaktadır. Eğer vejeteryan diyet dikkatle planlanır, süt ürünleri ve yumurta ile zenginleştirilirse (lakto-ovo-vejeteryan) dengeli bir beslenme sağlanmış olur.

Vitamin zehirlenmeleri

Vitaminler normal insan metabolizması için düşük düzeylerde gereksinim duyulan bileşiklerdir. Normalde sadece hamilelere ve bir yaş altındaki çocuklara düzenli vitamin desteği gerekmektedir. Yenidoğan her çocuğa vitamin K, bir yaş altındaki çocuklara vitamin D, 4-12 ay çocuklara demir desteği gerekmektedir. Bunun yanında 18-40 yaş arasındaki tüm kadınlara folik asit desteği verilmesinin o toplumda malformasyonlu çocuk (nöral tüp defekti) doğma sıklığını azalttığı saptanmıştır. Bunun dışında yeterli ve dengeli beslenen sağlıklı bireylerde ek vitaminlere gereksinim yoktur. Bununla birlikte vitaminlarin günlük önerilen dozlarının on veya daha fazla katını içeren megavitaminlerin kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Hatta bir kaç farklı vitamin preperatı aynı anda bile kullanılmaktadır.

Megavitamin alımının soğuk algınlığından koruduğu, stres ile başa çıkmada etkili olduğu, enerji düzeyini arttırdığı, uzun yaşam sağladığı şeklinde görüşler vardır. Bununla birlikte, vitaminlerin çok yüksek dozlarda alınması toksik belirtilere neden olabilir. Vitamin preperatlarını değişik kombinasyonlarda ve dozlarda reçetesiz olarak eczanelerde ve marketlerde satılmaktadır. Doktorların hastalara verdiği multivitamin preperatlarının içeriğini bilmesi, önerdikleri vitamin dozları konusunda dikkatli olmaları, ailelerin başka vitamin preparatı kullanıp kullanmadığını sorgulaması gerekir. Ailelerin de doktora danışmadan vitamin ilacı almamaları gerekir.

Doç Dr. S. Songül Yalçın,
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Sosyal Pediatri Ünitesi