Lokman Hekim

Pestisitler, insan ve hayvan vücudu ile bitkiler üzerinde veya çevresinde yaşayan, besin kaynaklarının üretim, depolanma ve tüketimi sırasında besin değerini düşüren ya da zarara uğratan böcek, kemirici, yabani ot, mantar gibi canlı formlarının yıkıcı etkilerini azaltmak için kullanılan kimyasal maddelerdir. Bu amaçla dünyada onlarca değişik kimyasal formüle sahip madde, her yıl yaklaşık 1,5 milyon ton civarında üretilmekte ve 30 milyon dolarlık bir ticari hacim oluşturmaktadır.

Mevcut tarım alanlarından yüksek verim sağlamak amacıyla kullanılan pestisitlerin bilinçsiz ve denetimsiz kullanımının insan sağlığına ve çevreye olumsuz etkileri göz ardı edilmemelidir. Pestisit zehirlenmesinin belirtisi; titreme, diyare, aşırı düzeyde terleme, mide bulantısı ve göz bebeklerinin küçülmesi şeklinde görülmektedir.

Türkiye’de pestisit tüketimi etkili madde olarak, 1979’a göre 2002 yılında %45,29’luk bir artış göstermiştir. Bu artışa karşın ülkemizde pestisit tüketimi gelişmiş ülkelere göre oldukça düşüktür. Ancak, entansif tarım yapılan Akdeniz, Ege gibi bölgelerin tüketimi Türkiye ortalamasının çok üzerindedir. Türkiye’de genel olarak az pestisit tüketilmesine karşın, en yoğun tüketilen pestisitler çevre ve sağlık açısından önemli riskler taşımaktadır. Pestisit kalıntılarının çok düşük düzeyi bile canlı organizmada birikim oluşturmaktadır. Bu nedenle alınan maddeler insan ve hayvan sağlığını ve çevreyi çok ciddi şekilde etkilemektedir.

Ülkemizdeki pestisit kalıntıları konusunda yapılan araştırmalar, genellikle tüketime sunulan gıdalar üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu amaçla pestisit kullanımının oldukça yoğun olduğu Çukurova yöresinde üretilen süt örneklerinin pek çoğunda çeşitli pestisit kalıntılarına rastlanmış olup, bulunan miktarların tolerans sınırlarının oldukça üzerinde olduğu belirtilmiştir.

Sonuç olarak:
Zehirlenmelerin önlenebilmesi için, pestisit uygulamaları olabildiğince dikkatli ve minimum dozlarda yapılmalıdır. İnsan ve çevre sağlığı için en az düzeyde toksik, pestlere en etkili ve ruhsatlı maddeler kullanılmalı, ilaçlama süresi kısa tutulmalı, özellikle çocuklar gibi duyarlı kişiler ilaçlama yapılan ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Özellikle tarım ile uğraşılan kırsal bölgelerde yaşayanlara korunma ve ilk yardım, kullanıcılara da pestisitlerin güvenli kullanımı ve uygulanması konularında eğitim verilmelidir.

Günümüzde birçok araştırıcı pestisitlerin zararlı etkilerini enaza indirmek amacıyla teknolojik işlemlerin etkinlikleri üzerinde yoğun olarak çalışmaktadırlar. Bu aşamada uygulanabilecek en etkili yöntemleri şöyle sıralayabiliriz;

Yıkama (akan soğuk suyun altında, gerekirse sebze ve meyveleri fırçalayarak yıkama)
Kabuk soyma
Isıl işlemler (haşlama, pişirme, pastörizasyon, sterilizasyon)
Muhafaza (depolama)