Lokman Hekim

Kan yağları denince "iyi" (HDL) ve "kötü" (LDL) kolesterol ile "trigliserid"i hatırlamalısınız. Bu maddelerin kan seviyelerinin belirli hudutlar içinde kalması gerekir.

Kan yağlarınızda bir dengesizlik varsa kalp krizi veya inme riskiniz artar, damarlarınız daha erken yaşlanır. Siz de beklenenden daha hızlı ve daha kötü yaşlanırsınız. Klinik çalışmalar, toplum sağlığı araştırmaları ve laboratuvar incelemeleri, kan yağlarındaki dengesizliğin, damar sertliğinin oluşması ve bununla ilişkili sağlık sorunlarının ortaya çıkışındaki merkezi rolü destekliyor.

KAN yağları dengesizliğinin birbirinden farklı tipleri var: Kötü kolesterol LDL'nin fazlalığı, iyi kolesterol HDL'nin düşüklüğü, trigliserit seviyelerinin çok fazla yükselmesi, kan yağlarında bir dengesizliğin olduğunu gösteriyor. Bu durumda kullanılan genel tıbbi tanım "dislipidemi" adını alıyor.

Neden artıyorlar

Kan yağlarının dengesizliğine yol açan faktörler çok çeşitli. Bazı kişilerde genetik faktörler temel belirleyici olurken bazen arka planda tiroid bezi tembelliği (hipotiroidi), böbreklerin aşırı albumin kaçırması (Nefrotik sendrom), kronik bir karaciğer yetersizliği (özellikle biliyer siroz), böbreküstü bezlerinin aşırı hormon üretmesi (Cushing sendromu) gibi hormonal veya metabolik hastalıklar (porfiria) bulunabiliyor.

"Hipertrigliseridemi" olarak bilinen ve trigliserit isimli yağın 200 miligramın üzerinde ölçülmesiyle tanımlanan durumda da genetik faktörler etkili oluyor. Eğer trigliserit fazlalığı genetik faktörleri ile ilişkili ise tabloya iyi kolestrerol HDL'nin düşmesi, tokluk kan şekerinin yükselmesi, ürik asit değerlerinin fazlalaşması hatta kan basıncında yükselme de eşlik edebiliyor. Yani bunlar aslında aynı mahallenin kötü çocukları! birbirlerinden ayrılmak istemiyorlar. Hipertrigliseridemi, yalnız genetik sebeplerle ortaya çıkmıyor. Yaşam tarzındaki hatalar veya bazı ilaçlar da kanda trigliserid yükselmesine yol açabiliyor.

İlaç, alkol, hormon

Örneğin, fazla miktarda alkol tüketenlerde, aşırı kilolu ve şişmanlarda, şeker hastalarında (özellikle kan şekeri yüksek olanlarda) trigliserit artışı sık görülüyor. Tiroid bezi tembelliğinin, kronik böbrek yetmezliğinin, östrojen ve kortizon gibi hormonları kullanmanın, Beta-Bloker ve diüretiklerin de (idrar söktürücü ilaçlar) trigliseridi artırabileceği biliniyor. Trigliserit aşırı stres ve gebelikte de yükseliyor. İyi kolesterol HDL'nin azalmasına gelince HDL azlığı da çoğu zaman genetik nedenlerden kaynaklanıyor. HDL'si özellikle 30 miligramdan düşük olanlarda koroner kalp hastalıkları olasılığı artıyor. Şişmanlık, sigara kullanmak, hareketsizlik de iyi kolesterolün azalmasında etkili.

Genç damar genç insan

Damar sağlığınızı belirleyen en önemli nedenlerden birinin kan yağları olduğunu (diğerleri kan basıncı, kan şekeri ve sigara ile stres faktörleridir) lütfen unutmayın. 20 yaşın üzerindeki tüm erişkinlerin boyunu, kilosunu, yaşını bilmesi kadar, kolesterol ve trigliserit seviyelerini de bilmesi gerektiğini hiç aklınızdan çıkarmayın. Toplam kolesterolünüz 200 miligramın, LDL kolesterolünüz 130 miligramın, trigliseridiniz 200 miligramın üzerinde, HDL kolesterolünüz 40 miligramın altında bulunursa yaşam tarzınızda bazı değişimler yapmanız gerektiğini de lütfen kulaklarınıza küpe yapın! LDL kolesterolünüz 150-160 miligramdan, trigliseridiniz 400 miligramdan, toplam kolesterolünüz 240 miligramdan yüksek, HDL 35 miligramdan düşük ise durumun bir tıbbi yardım gerektirebileceğini de hatırınızdan çıkarmayın.

BİR ÖNERİ

Kolesterole karşı elma ve stanol takviyeli yoğurt

Günde 2 elma, toplam kolesterol seviyesinde yüzde 5-10 düzeyinde bir azalma yapabiliyor. Elmanın kolesterol azaltıcı içeriği, suda eriyen bir lif olan "pektin"den ve içindeki bitkisel sterol'lerden kaynaklanır. Pektin elmadan başka greyfurtta ve havuçta bulunuyor. Yoğurt, ayran ve diğer süt ürünlerine eklenen bitkisel sterollerin de (özellikle stanol) kolesterol kontrolünü kolaylaştırdığı biliniyor.

BİR BİLGİ

Yulaf kepeği ve keten tohumu da kolesterolü önler

Yulaf kepeği ve keten tohumu, etkili kolesterol azaltıcılardır. Günde 50 gr yulaf kepeği veya yarım fincan keten tohumu kullanılarak etkin bir kolesterol kontrolü sağlanabilir. Keten tohumunu hafif alevde kavurup öğüterek salatalarınıza, yoğurda ilave edebilirsiniz. Yulaf kepeğini karbonhidratlarla yağsız süt veya yoğurtla yiyebilirsiniz. Besinlerle aldığınız kolesterolü azaltmak için, özellikle hayvansal kökenli doymuş yağ zengini yiyecekleri sınırlamak, hayatınızın içine hiç olmazsa haftada 3-4 gün, yarım saat-45 dakikalık düzenli bir egzersiz yada yürüyüş çalışması koymak gerekiyor.

UNUTMAYIN

Sorun, yalnızca iyi ve kötü kolesterol yüksekliği değil

Kan yağlarındaki dengesizlik probleminin birden çok çeşidi ve çok farklı nedenleri var. Sorunu sadece LDL kolesterol yüksekliği gibi dar bir alana hapsetmek gerekiyor. Durum böyle olunca yapılacak tedavi planlarının da farklı olması şart! Ama hangi çeşidi ile karşılaşırsanız karşılaşın, sorunu yalnızca ilaçlarla çözmenin doğru bir yaklaşım olmadığı çok iyi biliniyor. Beslenme tarzının, aktivite ve egzersiz seçimlerinin, yani yaşam tarzı değişikliklerinin kan yağlarını dengelemede en az ilaçlar kadar önemli olduğundan kimsenin kuşkusu yok. Eğer fazla kilolarınız varsa onları vermeden, yeme içme planınızı değiştirmeden, hareketsiz bir yaşamı ve sigarayı terk etmeden işi sadece ilaçlara havale etmek sorunu çözmüyor.