Lokman Hekim

Ramazan aylarında zengin ve yoksul sofralarının vazgeçilmez lezzeti olan Ramazan pidesi, yapılışı, unu, fırıncının gösterdiği ilgi ve sahip olduğu tadıyla yüzyıllardır Türk mutfağında önemli bir yer tutuyor.

Ramazan ayı ve oruç denilince ilk akla gelen pide, Türkiye'nin dört bir yanındaki fırınlarda üretilmeye başlandı. Ramazan ayının ilk gününde öğleden sonra üretilmeye başlanan pideler için birçok kişi bakkal ve fırınlara siparişlerini sabah erken saatlerde verdi.

Pide, genel olarak Türk mutfağında farklı ve önemli bir yer tutuyor. Yöresel olarak yapılanlarla birlikte ülkemizde onlarca çeşitte pide üretiliyor.

Ramazanda beslenme konusunda bazı tavsiyelerde bulunan diyetisyenler, iftarda ağır yemeklerden kaçınılmasını, sahurda ise bol proteinli yiyecekler tüketilmesini öneriyor.

İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Başdiyetisyeni Aygül Güven, insanların sağlıklı bir şekilde oruç tutabilmeleri için iftarda ağır yemeklerden kaçınmaları, sahurda ise hafif bir kahvaltı yapmaları gerektiğini söyledi.

Oruçta, sahurun büyük bir önem taşıdığına dikkati çeken Güven, şunları anlattı:

''İnsanların rahat bir şekilde oruç tutabilmeleri için sahurda beslenme şekli çok önemli. Kesinlikle sahursuz bir oruç önermiyoruz. Çünkü açlık süresi oldukça uzun. Oruç tutmak isteyenler için sahurda peynir, süt, yumurta gibi bol proteinli gıdalar öneriyoruz. Proteinli yiyecekler vücut tarafından geç emildiği için mideyi daha geç terk eder. Ve uzun süre tok kalmamızı sağlar. Sahurda aynı zamanda kepekli ekmek ve bir porsiyon meyve yenilmesi çok daha iyi olacaktır.''

Akdeniz, Karadeniz, Ege, Marmara ve boğazlarda, ağustos-eylül aylarında avlanacak en iyi ve lezzetli zamanı olan 17 balık türü, beslenme sağlığı açısından önemli ve sindirimi kolay olduğu için özellikle iftarda tüketilmesi gerekiyor.

Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Yetiştiriciliği öğretim üyesi Prof. Dr. İbrahim Cengizler, balığın, A ve D vitamini bakımından çok değerli bir tüketim maddesi olduğunu söyledi.

Özellikle kalp ve damar rahatsızlıkları bulunan kişilerce tüketilmesi önerilen balığın, türüne göre yılın hangi zamanında en iyi ve lezzetli zamanının uzmanlarca takvime göre belirlendiğini ifade eden Cengizler, tüketiminde bunun da dikkate alınmasının yararlı olduğunu bildirdi.

Ramazan ayının, bu yıl ağustos sıcaklarına denk gelmesi, oruç tutanları olumsuz etkileyebilir. Halsizlik ve tansiyon gibi sorunlar yaşamamak için yediklerimize dikkat etmek gerek!

Sıcaklar ve aşırı nemin yanı sıra oruç süresinin 16 saati bulması bu yıl oruç tutanları bir hayli zorlayacak. O nedenle çok fazla güneş altında kalmamalı ve belli saatlerde dışarı çıkmamalı...

Bununla beraber sahur ve iftarda yenilen yiyecekler de oldukça önemli. Peki nasıl beslenmeli, nelere dikkat edilmeli?

SAHURDA YUMURTA TOK TUTAR
"Ağır yemeklerden kaçının ve bol bol sıvı tüketin" uyarısı yapan uzmanlar, tok tutucu özelliğinden dolayı yumurtanın tüketilmesini öneriyor. Öte yandan kepekli makarna, bulgur ve esmer priniçten yapılan yiyecekler, beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek, bol bol sebze ve salata yemek gerekiyor.

Kahvaltı ve ana yemekler bir arada tüketilmeli mi, tatlı iftardan ne kadar sonra yenmeli, sahurda fazla yemek, açlığı azaltır mı?

Kiloss Beslenme Danışmanlık Hizmetleri'nden Diyetisyen Berrin Yiğit, bu soruların cevabını vererek ramazanda sağlıklı ve dengeli beslenme önerilerini şöyle sıralıyor:

"Hem kahvaltı hem de ana yemekleri bir arada tüketmeyin, birinden birini tercih edin. Tatlı iftardan 2,5 saat sonra olmalı. Meyveli, sütlü tatlılar, güllaç ya da komposto tercih edin. Sahurda fazla yiyerek daha çok tok olmazsınız, önemli olan lifli, az şekerli doğru karışımlar seçmenizdir. Örneğin; light sütlü,meyveli yulaf/buğday ezmesi veya Kepekli tost + yumurta + süt/kefir.

Ramazan'da sıcak havanın olumsuz etkilerinden korunmak ve gün içinde daha az susamak istiyorsanız, sahura kadar azar azar sıvı gıdalar tüketin.

Bir kişinin günlük sıvı ihtiyacının yaklaşık 2,5 litre olduğunu belirten Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Akman, oruç tutanların sıvı alımına çok dikkat etmesi gerektiğini söyledi.

İnşaat, kömür ocakları ve sanayi gibi alanlarda çalışan kişilerin sahurda yoğun demir ve kalsiyum içeren gıdalar tüketmesi gerektiğini belirten Akman, bu kişilerin sahurda enerji deposu olan pekmezden de aşırıya kaçmayacak şekilde yararlanması gerektiğini ifade etti.

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü Başkanı Yrd.Doç.Dr. Aliye Özenoğlu, “Çok çay içilmesi vücudun susuz kalmasına neden olur. Bu nedenle, sahurda çay içmek isteyenler açık ve limonlu 1-2 bardak ile yetinmelidir. İftarda çay tüketmek isteyenlerin yemekten en az 1 saat sonra çay içmeye dikkat etmeleri yararlı olur” dedi.

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü Başkanı Yrd.Doç. Dr. Aliye Özenoğlu, Ramazan ayında oruç tutan kişilerin beslenmelerine dikkat etmeleri gerektiğini söyledi. Ramazan ayıyla birlikte yorulan vücuttaki tüm sistemlerin dinlendiği ve metabolizmanın da yeniden düzenlendiğini belirten Özenoğlu, beslenme saatlerinin değişmesine rağmen, günlük alınması gereken enerji, protein, vitamin ve mineral oranlarının aynı kaldığını belirtti. Sahurda aşırı çay içilmemesi gerektiğini açıklayan Yrd.Doç.Dr. Aliye Özenoğlu, şöyle dedi:

Uzun süre aç kalınacağı için daha çok yemek yeniliyor. Özellikle de yağlı ve kalorili yiyecekler tüketiliyor. Ancak bu durum bir takım sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor.

Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Tıp Fakültesi Hastaneleri Beslenme ve Diyet Uzmanı Zeynep Caferoğlu, Ramazan ayında beslenme alışkanlıklarının önemli ölçüde değiştiğini kaydetti.

Bu ayda 3 ana öğünden oluşan günlük beslenme düzeninin, iftar ve sahur olmak üzere iki öğüne düştüğünü belirten Caferoğlu, Ramazan ayında sağlık sorunlarının oluşmasını engellemenin sanıldığı kadar zor olmadığını belirtti.

SAHURA MUTLAKA KALKILMALI
Caferoğlu, sahurun bireyleri oruca hazırlayan en önemi öğün olduğunu ifade ederek, ''uyanamama'' bahanesiyle sahurun asla atlanılmaması gerektiğini kaydetti.

Termometrelerin tavan yaptığı bu bunaltıcı yaz günlerinin en vazgeçilmez ve kışkırtıcı lezzeti kuşkusuz dondurmadır.

Batı ülkelerinde yapılan istatistiklere göre kişi başına yıllık dondurma tüketiminin sekiz litre civarında olması da bunun bir göstergesi. Küresel ısınmayla yükselen sıcaklıkların önümüzdeki yıllarda dondurma üretimini artıracağı öngörülüyor. Tüketilen dondurmanın yüzde 85’i endüstriyel ürünken, yüzde 15’i de dondurmacılarda üretiliyor. 70 kadar dondurma çeşidi var, ama bunlar arasında en çok tüketilenlerin neler olduğuna bakıldığında kaymaklı ve çikolatalı dondurma başı çekiyor.

Yediğimiz dondurmanın sıcaklığı ortalama - 4 C ve daha ağzın içinde erirken sıcaklığı + 18 C oluyor. Mideye indiğinde ise sıcaklığı neredeyse vücut sıcaklığına ulaşıyor. Sonuç olarak dondurmayla ‘mideyi üşütmekten’ korkmayın.

Türkiye'ye girişine izin verilen “Genetiği Değiştirilmiş Organizma" (GDO) içeren ürün sayısı artıyor. Son olarak "Pamuk", "şeker pancarı", "patates ve "kanola"nın kullanımına da onay verildi.

"Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar" (GDO) için "uygunluk" denetimi yapan "Bilimsel komite", yeni kararlar aldı.

Bilimsel komite, son iki toplantısındaki kararlarıyla GDO'lu 16 ürünün daha Türkiye'de kullanılmasına onay verdi.

Onaylanan ürünlerin altı çeşidi GDO'lu pamuk. Komite, GDO'lu pamuk türlerinin, "gıda" ve "yem" amaçlı olarak kullanıldığında insan ve hayvan sağlığı açısından risk oluşturmayacağına karar verdi.

Ramazan ayının yaz dönemine gelmesi, oruç tutan kişilerin, sıcağın da etkisiyle kan şekerinin düşmesine neden olacak. Uzmanlar ramazan ayında, doğru beslenmenin önemine dikkat çekiyor. Uzun süre açlığa, bir de aşırı sıcaklar eklenince oruç tutan kişilerin kan şekerinin düşeceğine dikkat çeken diyetisyenler, orucun meyve suyuyla açılması, sahurda da süt içilmesi tavsiyesinde bulunuyor.

Erciyes Üniversitesi Atatürk Sağlık Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Neriman İnanç, Ramazan ayında doğru beslenme konusunun çok daha fazla ön plana çıktığına dikkat çekti. Bu dönemde beslenme konusunda yapılan yanlışlara dikkat çeken Prof. Dr. İnanç, "İftarda metabolizmanın ana isteği ilk enerji kaynağına en kısa yoldan ulaşabilmektir. Özellikle beyin ve sinir hücreleri glikoz formunda enerji ihtiyacı duymaktadırlar. İftarda 12-14 saatlik bir açlıktan sonra düşen kan şekerinin en kısa zamanda yükselmesine bir bardak yüzde 100 meyve suyu yardımcı olur.

Harvard Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, beyaz pirincin tip 2 diyabet riskini artırabileceğini ortaya koydu.

Harvard Üniversitesi'nden bilim adamları, 14-20 yılda yapılan 3 farklı araştırma çerçevesinde beyaz ve esmer pirinç yiyen 157 bin 463 kadın ile 39 bin 765 erkeğin verilerini inceledi. Araştırma sonunda haftada 5 gün beyaz pirinç yiyen kişilerin tip 2 diyabete yakalanma riskinin, ayda bir gün bu pirinci tüketenlerden yüzde 17 fazla olduğu ortaya çıktı.

Haftada 2 gün ya da daha fazla esmer pirinç tüketen kişilerin ise diyabete yakalanma riskinin ayda bir gün beyaz pirinç yiyenlerden yüzde 11 az olduğu sonucuna varıldı. Araştırmacılar, şeker hastalığı riskinin, beyaz pirinç yerine esmer pirinç, esmer buğday ya da arpa gibi işlenmemiş tahıllar tüketerek yüzde 36 azaltılabileceğini vurguladı.

Fransa'nın tanınmış beslenme uzmanı Dr. Pierre Dukan'ın "Je ne sais pas maigrir" (Zayıflamayı Bilmiyorum) isimli kitabı satış rekorları kırıyor.

Dukan'ın spor yapmadan sınırsız et, tavuk ve balık yenilerek kilo kaybedilebileceğini öne sürdüğü diyetinin amacı insanları strese sokmadan zayıflatmak.

Sabah gazetesinin haberine göre; protein ağırlıklı diyetin ilk hedefi yağ hücrelerinin bir an önce yok edilmesi. Sınırsız protein tüketip aç kalmadığınız ve az miktarda yağ kullandığınız için vücut, mevcut yağ depolarını harcamaya başlıyor.

İLK 10 GÜN BALIK
"Dukan Diyeti"nde ilk şart yeme alışkanlığını değiştirmek. Bunun için de ilk 10 gün ağırlıklı olarak sadece balık, yağsız et, yumurta, tavuk, yoğurt, süt, peynir ve gibi yiyecekler tüketiliyor.

Antalya'da Kumato adı verilen kahverengi domates yetiştirildi. İlk kez İspanya'da yetiştirilen ve günümüzde "Akdeniz domatesi' olarak bilinen Kumato domatesi, Antalya'da Uzmanlar Seracılık tarafından seralarda yetiştirilmeye başlandı.

Konuyla ilgili Uzmanlar Seracılık Yönetim Kurulu Başkanı Nurettin Yurdagül, yaptığı açıklamada, Kumato domatesini 2009 yılında Antalya'daki seralarında deneme amaçlı yetiştirmeye başladıklarını söyledi.

Deneme üretimi öncesinde çeşitli anket ve araştırmalar yaptırdıklarını vurgulayan Yurdagül, "Araştırmalar Kumato domatesinin, Türkiye'de ideal iklim koşullarından dolayı en iyi Antalya ve çevresinde yetişebileceğini ortaya koydu. Kumato domatesi tüm diğer domates çeşitleri gibi dalında bekletildiğinde kırmızıya döner, fakat aromasının en yoğun olduğu kahverengi döneminde toplanması bu domatese ayrıcalıklı lezzetini verir" dedi.

Sebze yemekleri yaparken en çok şikayet edilen iki konu vardır: Keskin kokulu yiyeceklerin kokularının yemeğe sinmesi ve yeşil renkli sebzelerin renklerini kaybetmesi. Her iki problemin de çözümü tektir ve çok basittir.

Soğan, karnabahar, lahana gibi keskin kokulu yiyeceklerin kokularının yemeğe sinmesinden şikayetçiyseniz, bu sebzeleri pişirirken tencerinin kapağını aralık tutun.

Kapağı açık tutularak pişirilmesi gereken diğer yemek türleriyse yeşil renkli sebzelerin kullanıldığı yemeklerdir. Böylece, buharın dışarı çıkması sağlanacak ve sebzeleriniz renklerini kaybetmeyecektir.