Lokman Hekim

aktar

Bilimsel adı: Heros'a göre bitkiyi ilk kez Achilles kullanıldığı için Achillea adı verilmiştir. Mille = bin ve folium = yaprak anlamına gelmekte olup yapraklarının görünümünden kaynaklanmaktadır.

Anavatanı: Bitki tüm Avrupa'da kuzey kutbuna dek ve Anadolu'da yaygın olarak yetişir. Ayrıca Amerika'da da yetiştirilmiştir. Bitkinin birçok akrabası olup tüm dünyaya yayılmıştır. Tümü yaklaşık özdeş amaçlarla kullanılır.

Çoğunlukla 20-30 m. boylarında ağaç, bazende boylu çalı halinde olan bir odunsu bitkidir. Genç sürgünler çıplak, yapraklar ve tomurcuklar yapışkandır. Yaprakların uçları küt, ya da makasla kesik gibidir. Alt yüzlerinde damarların birleşim yerlerinde pas rengi tüy demetleri bulunur. Üst yüzü çıplak ve koyu yeşildir. Kenarları düzensiz basit ya da çift sıralı dişlidir.

Dişi çiçek kurullarının 3-5 adeti bir arada bulunur, herbirinin çapları 1-2 cm. dir. alnus orientalis'in hemen hemen yarısı büyüklüğündedir.

Adi kızılağaç dere yatakları ile, nemli ve durgun sulu yerlerde iyi yetişmekte, 1200 m. nin daha yükseklerine genel olarak çıkmamaktadır. kuvvetli kök sürgünü yapar. o nedenle baltalık işletmelerine çok uygundur.

Adi kızılağacın yaprak biçimi, yaprağının tüylü olup, olmayışı gibi botaniksel özelliklere göre üç alt türe ayrılır.

Ballıbabagiller familyasındandır. Dünyada sıcak ve ılıman bölgelerde yetişen 450 kadar adaçayı türü vardır. Ülkemizin Batı ve Güneybatı bölgelerinde bunlardan bazıları yetişmektedir. 30-75 cm. arasında boylanabilen adaçayı türleri, kışın yapraklarını dökmeyen, dayanıklı otsu ya da çalımsı bitkilerdir. Kare kesitli tüylü gövdesi, bitkinin ikinci yılında odunsulaşır. Genellikle yakıcı kokuşu olan gri-yeşil yaprakları, bazı türlerde alacalı, hatta kırmızı ve mor renklerde olur. Çift dudaklı, derin hazneli çiçekleri genelde mor-mavi renkli iken, seyrek olarak beyaz ya da pembe renkli çiçek açan türleri de görülür. Bitkinin minik tohumları koyu kahverengi ve yumurta biçimlidir. Genelde tohumuyla kendiliğinden çoğalan adaçayı bitkisi, istenirse gövde çelikleriyle de üretilebilir.

Bileşikgiller familyasındandır. Anayurdu Avrupa olan: ülkemizde Kuzey, İç ve Güney Anadoluda yabani olarak yetişen çokyıllık dayanıklı otsu bitkidir. 120 cme kadar boylanabilen pelinin, ince tüylerle kaplı gövdesi kokulu, kabarık çizgili ve gri-yeşil renklidir. Çok ince tüylerle kaplı grimsi ya da beyazımsı yeşil, altı gri renkli ve kokulu olan yaprakları çok parçalı ve almaşık dizilidir. Temmuz-ağustos aylarında açan açık sarı küçük çiçekleri salkımlar oluşturur. Silindirik yapılı yassı, küçük ve gri renkli meyvelerinin içinde kahverengimsi gri minik tohumları bulunur. Pelin döktüğü tohumlarıyla çoğalır ya da sonbaharda alınan gövde kalemleriyle çoğaltılır.

Pelinin küçük yapraklı dalları özel kokulu ve çok acı lezzetlidir. Uçucu yağ, absintin gibi acı maddeler, flavon ve pineni içerir. Eskiden bazı içkilere acı çeşni vermesi için katılırken 1908 yılından beri bu şekilde kullanımı yasaklanmıştır.