Lokman Hekim

Bilimsel adı: Heros'a göre bitkiyi ilk kez Achilles kullanıldığı için Achillea adı verilmiştir. Mille = bin ve folium = yaprak anlamına gelmekte olup yapraklarının görünümünden kaynaklanmaktadır.

Anavatanı: Bitki tüm Avrupa'da kuzey kutbuna dek ve Anadolu'da yaygın olarak yetişir. Ayrıca Amerika'da da yetiştirilmiştir. Bitkinin birçok akrabası olup tüm dünyaya yayılmıştır. Tümü yaklaşık özdeş amaçlarla kullanılır.

Tarihçesi: Hippokrates civanperçemine yer vermekte ise de, bunun günümüzdeki civanperçemi ile özdeş olup olmadığı anlaşılamamıştır. Günümüzde civanperçemi adı altında tanıdığımız bitkiyi (yaralara, fistüle, karşı) ilk Dioskorides kullanmaktadır. Tarihte yapraklarının çorba ve salata olarak da kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca kuzey ülkelerinde içindeki acı madde nedeniyle şerbetçiotu yerine bira yapımında kullanılmıştır. Hindistan'da da faydalı bitki olarak önemli bir yer almakta, çok eskiden beri tanınmaktadır. Halkın ve tıbbın günümüzde uyguladığı yak!, tüm hastalıklara karşı da kullanılmıştır. Bitki özellikle 16.yy'da Avrupa'da büyük bir değer kazanmıştır. İç ve dış kanamalara, karın ağrılarına, sürgüne,... karşı kullanılmıştır. Civanperçemine günümüzde ve eskiden yazılmış birçok kitapta yer verilmektedir. Ma-daus'a göre hemoroide karşı çok eskiden beri kullanılan güçlü bir ilaçtır. Ayrıca, özellikle akciğer, kalınbağırsak, dölyatağı, sidiktorbası, burun, hemoroidter ve tüm organlarda görülen açık kırmızı renkli kanamalara karşı çok değerli olduğu da tanıtlanmıştır.

İnançtaki yeri: Avrupa'nın birçok yerinde kötü etkilere karşı koruyucu olarak keskin kokulu bitkiler yanı sıra yer almıştır.

Tıbbi nitelikleri: Antiseptik, gaz söktürücü, gergin-leştirici (büzücü), güçlendirici, sidik söktürücü, kan dindirici, kramp çözücü, iç ve dış kanamaları dindiri-ci, menstrüasyon ayarlayıcı.

Kullanıldığı yerler: Akne, banyo, selülit, deri, hemo-roid, menstrüasyon, saç, varis, sürgün, dizanteri, iştah açıcı, uyuz, yara.

Birçok kitapta ve Avrupa'da halk arasında bitki şeker hastalığına karşı da kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar içinde bu hastalığa karşı etken bir drog olmadığını göstermiştir. (Medizin Heute ağustos 1983).

Botanik: Ülkemizin her yöresinde yetişmekle birlikte özellikle Kuzey ve Doğu Anadolu'da yaygın olarak görülür. Çayırlarda, yol, tarla kenarlarında yetişir. Fakir, zengin her türlü toprakta yetişen bitki yetingen, sıcağa, soğuğa da dayanıklıdır.

Boyu 1m ye ulaşan civanperçemi ile yakl. 2000 m yüksekliğe dek karşılaşılır. Çok yıllık ve otsudur. Baharda açık kahverengi kökünden önce rozet biçimli yapraklar sonra yuvarlak, içleri özlü, dayanıklı dikine uzayan saplar çıkar, üstleri yetiştikleri yüksekliğe göre, az veya çok kıllıdır. Yapraklar tüy görünümlü, parçalı, yün gibi, tüylüdür, sapların çatallaştığı yerlerden çıkar. Çiçekler çoğunlukla beyaz veya pembe renklidir, mayıstan ekime dek açar, toplu olarak şemsiye görünümlüdür. Tohumları uzun ve gümüşi gridir.

Nelerinden yararlanılır: Kök dışında tüm bitkiden (Herba Millefolii) ve çiçeklerinden (Flores Milefolii) veya çiçekli bitkiden yararlanılır.

Toplanması ve saklanması: Hazirandan eylüle dek 10-15 cm toprağın üzerinden kesilerek toplanır. Küçük bağlamlar yapılarak havadar, gölge yerlerde asılarak çok iyi kurutulur. Kalın saplar ayıklanarak ağzı sıkıca kapanabilen kaplarda saklanır. Bir yıldan çok saklanılmamalıdır.

Kokusu, tadı: Kendine özgü bir kokusu vardır. Tadı büzücü, acı ve baharlıdır.

Yan etkileri: Genellikle öngörülen ölçülerde kullanıldığı sürece bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur. Birtakım insanda alerji yapabilir. Vücutlarında (spezifik) deri döküntüleri görülebilir. Allerji kokusuna, suyuna, banyosuna, çayına karşı olabileceği gibi, yetiştiği çayırda uzanmak, piknik yapmak veya bitkiye dokunulduğunda da görülebilir.

Etki ve Kullanım:

� En etkili terletici şifalı otlardan biridir.

� Soğuk algınlığının iyileştirilmesinde kullanılır.

� Kılcal damarların genişlemesiyle oluşan yüksek tansiyonu düşürür.

� Sindirimi kolaylaştırır.

� Sistit enfeksiyonlarında antiseptik etkisi yapar.

Bütün bu etkileri sağlamak için bitkinin gövde, yaprak ve çiçekleri yaz boyunca toplanarak gölge ve havadar bir yerde kurutulur, l bardak kaynar suya 1-2 tatlı kaşığı kurutulmuş, olan karışımı konulup 10-15 dakika süreyle demlendirilerek hazırlanan infüzyon günde iki-üç kez birer bardak ve sıcak olarak içilir.

� Civanperçemi, aknelerin iyileştirilmesine yardımcı olur.

Bunun için yukarıda anlatılan infüzyon yüze uygulanır.

� Ayrıca iyi bir yara iyileştiricidir.

Bunun için bitkinin yaprakları körpeyken ezilip yara lapası hazırlanır. Bir tülbentin içine konulan lapayla, yaraların üzerine kompres yapılır.

� Hemoroitte de iyileştirici ve rahatlatıcıdır.

Bunun için civanperçeminin yukarıda anlatılan yara lapası, basur memelerinin üzerine elle uygulanır.

İçten ve dıştan kullanılır.

İlaç olarak hazırlama biçimleri: Çayından, suyundan, tentüründen, banyosundan yararlanılır.

Çay; 1-2 dolu ç.k. üzerine 250 mi kaynar su haşlanır, 10 dak. demi: süzülür. (1 ç.k. yakl. 4,75 gr dır).

Su; taze çiçekli dallan preslenerek elde edilir. Uyg: Taze olarak içilmelidir. Eş oranda suyla karıştırılarak günde 1-2 y.k. alınabilir.

Tentür; iri kıyılmış taze çiçekli dallar, gevşek olarak bir şişeye ağzına kadar doldurulur, üzerine şişe doluncaya dek 38-40° C cin veya benzeri bir içki konur. Ağzı sıkıca kapatılarak güneşte veya sıcak bir yerde 14 gün dinlendirilir, süzülür, ağzı sıkıca kapatılarak saklanır.

Uyg: Günde 20-30 damla alınabilir. (Leclerc).

Merhem; 90 gr tuzsuz tereyağ iyice kızdırılır, içine 15 gr çok ince kıyılmış taze civanperçemi çiçeği, 15gr çok ince kıyılmış ağaç çileği yaprağı karıştırılır, kısa süre karıştırılarak kaynatılır, ateşten alınır, 1 gün dinlendirilir, ısıtılır bir keten bezden preslenir. Kavanozlara konarak buz dolabında saklanır.

Banyo; duruma göre, 50-75 gr çiçekli dallar 1 I suda 10-15 dak. kaynatılır veya 20 dak. 1 I kaynar suda demi. süzülür, banyo suyuna karıştırılır.

Yarım banyo; 100 gr civanperçemi 5 I suda tüm gece dinlendirilir ve ertesi gün kaynama noktasına dek ısıtılarak banyo suyuna karıştırılır.

İçindeki birkaç madde: Acı madde (achillein), %0,1-0,5 arasında uçucu yağ (azulen = papatyada bulunanla özdeştir, yanız oranı daha azdır, şamuze-len, bornoel, pinen, sabinen, kafur, artemsiaketon, sineol,...), tanen, reçine, organik asitler, aikoloidler, flavonoidler, çeşitli mineraller (fosfor, özellikle potasyum}, inulin, asparagin, lastik, albümin, klorofil (klorofilin içinde A vitaminine benzer bir madde), C vitamini,... (İçinde bulunan yüksek orandaki potasyum diğer maddelerle birlikte böbreğin çalışması üzerinde olumlu etki yapar).

Hastalıklara göre hazırlanması: (Reçeteler)

Özellikle düzenli olarak civanperçemi suyu içilmesi kalp kaslarının dejenere olmasını önler (myodenera-tio cordes), kalp koroner arteri hastalığının (angina pectoris) neden olduğu sancıları azaltır, tedavi eder (Flamm). Bu nedenle önleyici olarak belirli bir yaştan sonra düzenli civanperçemi kürleri yapılması önerilmektedir.

M. Treben civanperçeminin kemik iliği üzerinde olumlu etki yaparak kan üretimini artırdığını yazmaktadır. Ayrıca, kemik çürümesi gibi bazı kemik hastalıklarında da yardımcı olduğunu eklemektedir. Bu durumda çayından, suyundan yararlanılır. Taze suyuna öncelik tanınması doğru olur.

Kadınlara sağlıkları için tüm durumlarda aşağıdaki çayı içmeleri önerilmektedir.

(Özellikle menstrüasyon başlangıcı, devamı ve bitiminde, genç kızların ergenlik çağında, yorgunluk, bitkinlik duyanlar, sinirleri gergin olanlar, başı ağrıyanlar,...). Rp. (R. VVilIfort)

Azakeğeri kök 5 gr

Karahindiba kök 10 gr

Papatya çiçek 15 gr

Civanperçemi bitki 20 gr

1 ç.k. karışıma 150 mi. kaynar su haşlanır, 10 dak. demi. süzülür.

Uyg: Gün boyunca sıcak veya ılık olarak 2 ç.f. yudum yudum içilir.

Başka hastalıkların neden olmadığı, belirtisi görülmesine karşılık gelmeyen sancılı menstrüas-yonlar. (Belde veya göğüste sancı).

Rp. 1.

Civanperçemi çiçekli dallar 50 gr

15 gr çiçekli dala 500 mi kaynar su haşlanır, 10 dak, demi. süzülür.

Uyg: Yalnız menstrüasyonun gelmeme durumunda gelmesi gereken tarihten 1 hafta önce başlamak üzere günde 2 ç.f. içilir. Sancılı menstrüasyonlarda bitiminden 1 hafta sonra başlamak üzere günde 2 ç.f. içilir. Her iki durumda da kür uzun süre yapılır. Tedaviye yardımcı olarak hergün veya 2 günde bir civanperçemi banyosu da yapılabilir.

Rp. 2

Papatya çiçek 15 gr

Civanperçemi bitki 35 gr

1,5 ç.k. karışıma 150 mi. kaynar su haşlanır, 10 dak. demi. süzülür.

Uyg: Menstrüasyonun gelmesinden 15 gün önce başlanarak sabah, akşam 1 ç.f. çayı sıcak içilir.

Bel ağrılı, kramplı, sancılı menstrüasyonlar. Rp.

Atkuyruğu yaz sürgünü 25 gr

Beşparmakotu kök 25 gr

Kediotu kök 25 gr

Civanperçemi bitki 25 gr

1-1,5 ç.k. karışıma 1 ç.f. kaynar su haşlanır, 10-15 dak. demi. süzülür.

Uyg: Günde 2 ç.f. sıcak olarak uzun süre yemek saatleri arasında içilir.

Menstrüasyonları dengeleyici.

(Çok uzun süre gelen veya gelmeyen ) Rp. 1.

Beşparmakotu kök 25 gr

Çobançantası bitki 25 gr

Saplı meşe ağaç kabuğu 25 gr

Civanperçemi bitki 25 gr

(Madaus) 1 y.k. karışım 1 ç.f. suda 8-10 dak. kaynatılır, süzülür. Uyg: Günde 1-2 ç.f. yudum yudum içilir.

Rp. 2.

Veya 1,5 ç.k. karışımı 1 s.b. soğuk suda 12-18 saat demi. süzülür. 1,5 ç.k. karışıma 1 s.b. kaynar su haşlanır, 10 dak. demi. süzülür. İki çay karıştırılır. Uyg: Günde 1 -3 ç.f. yudum yudum içilir.

Kadınlarda görülen karın altı kasları kasılmaları (pelipathia vegetativa).

(Bunlar sinirsel olabilir). Rp.

Civanperçemi bitki 50 gr

Lavanta veya oğulotu banyoları eşliğinde civanperçemi kürleri yapılması önerilmektedir. Uyg: Günde 3 ç.f. çayı sıcak olarak yudumlanır.